Ang Pinalagpat nga Sud-an ni Nanay

Iris Palma in Ang Pinoy Stories

May 05, 2020 • 5 min Read

Kanamit gid sang sud-an sa pamahaw.

May ara itlog, chorizo, hotdog. Kun swerte, may ara pa corned beef!

Baw a! Kadamu gid sang nakaon ko. Busog ang tyan ko. Gahabok pa!

Amo ini ang rason nga-a gwapa gid ako sa adlaw. Gayuhum ako kay busog ang tyan ko. Kahamot sang pamahaw ko. Wala gid ya rason nga magkurisong.

Ti, masulod na ko anay sa eskuwelahan. Halin sa bangga, maagi pa ako sa kalubihan.

Kahaladlok! Maginhawa anay ako sang madalom kag magdalagan asta sa tunga sang kalubihan!

Mauntat lang ako kag magpahuway kun makit-an ko na ang balay sa tunga sang kalubihan. Dason, dalagan naman asta makalab-ot sa sulod sang eskwelahan sang kinder.

Puwerte gid ya ka kapoy. Maayo na lang gwapa ako subong. Salamat sa kanamit nga pamahaw.

Sa recess na lang ako magkinusamod kay man hatagan kami sang pagkaon nga daw—ambot gid ya! Daw tinonto bala nga pagkaon!

Diin ka bala makakita sang yellow corn nga may sabaw dason may dahon nga gagmay nga galutaw-lutaw sa tunga? Daw isuka ko kada hungit ko.

Indi kabalo si Nanay nga gahibi ang dughan ko sa eskuwelahan kay hatagan kami ni teacher sang amo to nga pagkaon.

Ginatulun ko na lang ang sabaw kag magyuhum. Mainum na lang ako sang damudamu nga tubig pagka-ubos ko sang law-ay nga sabaw.

Pagpuli ko sa balay, wala na ko ya gayuhum. Maski ano ang lutuon ni Nanay, kan-on ko na lang. Hungit, tulon, inom.

Indi na ko gwapa. Law-ay na ako.

Ang sud-an sa panyapon indi gapagwapa sa akon. Kay man tuyo na ako kag kapoy na sa pulos hampang sa hapon kag paghimo sang homework. Kag indi gid ya namit ang sud-an sa panyapon.

Amo ini ang kabuhi ko. Gwapa sa aga, law-ay sa hapon asta gab-i.

Isa ka adlaw, nagluto sang pinalagpat nga sud-an si Nanay para sa panyaga namon.

Kahamot sang karne, may klaro nga sabaw, pero may galutaw nga dalagko nga dahon!

Nagdalagko na ang dahon sang yellow corn nga sabaw? Ngaa nagdalagko?

Daw mahibi ako. Kahamot sang sabaw pero dalagko na ang dahon.

Ang dughan ko!

Nagkurisong na ko. Nakit-an ni Nanay. “Tilawi bala anay bag-o ka magkinusamod,” siling niya. “Karne na sang baboy. Alugbati ang dahon. Maayo na sa lawas mo.”

Amat-amat nga galapit ang kutsara nga may sabaw…mahamot. Isa ka tilaw sang sabaw. Ttthhhuppp. Hmmmmmm. Isa pa…ttthhhuppp. Hmmmmmm! Nagdalagko ang mga mata ko. “Kanamit gid! Ano ni nga luto, ’nay?” pamangkot ko.

“Pi,” sabat nya.

“Ano nga pi?”

“Pinalagpat,” gayuhom nya nga sabat. Naghungit ako sang sabaw, karne, kag dahon sang alugbati. Namit gid!

“Nay, kanamit sang pinalagpat mo nga sud-an.” Kag nagyuhum ako.

English Translation

Mother’s Pinalagpat Dish

Breakfast is delicious. Eggs, sausage, hotdog, and corned beef! I ate so much. Tummy is pleased and became bloated! This is why I am gorgeous in the morning. I smile because my tummy is full. Breakfast is sweet-smelling, and there is no reason at all to frown.

Now I can go to school.  From the end of the main road, I have to pass through the dense coconut plantation. Scary! I have to take a deep breath then run until I reach the old house in the middle of the plantation. I stop to catch my breath and rest a bit, and then run again until I reach my kinder school. I am exhausted from the run, but I am still pretty. Thanks to my delicious breakfast.

The smile goes away during recess when the teacher gives us —uggghhh!— this ridiculous food. Where on earth does this yellow corn porridge topped with small green leaves that float disgustingly come from? I am going to vomit from every spoonful. Nanay does not know I am silently crying in school because of the ghastly porridge that teacher gives me. But I swallow the porridge and smile. A big gulp of water will force the ugly food down my throat.

When I get home, I do not even smile. Whatever Nanay cooks for lunch, I eat. I take a spoonful of food, I swallow, and drink water. I am not pretty anymore. I am ugly. Dinner does not make me pretty. I am sleepy and tired from playing the whole afternoon and doing my assignments. Food does not fascinate me in the evening. So this is my life —pretty in the morning, but ugly in the afternoon and evening.

One day, Nanay serves a dish for lunch. The meat smells inviting, the soup is clear but there are floating big green leaves! The small leaves from the yellow corn porridge have grown bigger! Why? I want to cry. The soup smells delicious but the leaves are now wider and bigger. My heart! I frown.

Nanay sees my frown. “Taste it before you start frowning like crazy,” she says. “That’s pork meat and alugbati. They’re good for you.” Slowly the spoon reaches my mouth…sweet smell. I taste the soup. Ttthhhuppp. Hmmmmmm.  One more…ttthhhuppp. Hmmmmmm!  My eyes widen. “It’s delicious! What’s this food, Nanay?” I ask.

“Pi,” she says.

“What is pi?”

“Pinalagpat,” she smiles. I took a spoonful of the soup, meat, and vegetable. So delicious!

“Nay, your pinalagpat dish is delicious.” And I flash a pretty smile.

Notes:

• The small leaves are malunggay or moringa.
• The big leaves are Malabar spinach. 
• Pinalagpat roughly translates to experimental.